In 1927 werden 12 C'C' locomotieven uit de bouwserie E91 besteld. De opgave was een locomotief met minder gewicht dan de eerdere versies in de bouwserie E91. Verder moesten deze locomotieven t.o.v. de oudere serie uitgevoerd worden met een remsysteem geschikt voor de bergtrajecten. Als eis werd gesteld dat de locomotief 1200 tons goederentreinen met een snelheid van 35km/u op een traject met 10‰ stijging kon trekken. De locomotieven werden gerangschikt in de bouwserie E91-9 en de locomotieven kregen de nummerreeks E91 95 t/m E91 106. De maximaal toegelaten snelheid lag op 55km/u. De locomotief werd aangedreven middels een stangenstelsel volgens bouwmethode Winterthur en was zeer succesvol.
De locomotief wordt als model geleverd in een standaard doos met een "plastic" inzet/houder met een grove uitsparing voor de locomotief. Deze past daar netjes in. Door de uitsparingen voor de wielen gaat de locomotief niet glijden in de doos. Onder en boven de locomotief een dun velletje kunststof met als doel bescherming dat het doosje en de inzet/houder met deksel de behuizing van de locomotief niet aantast. In de doos is aan een zijde ruimte gelaten voor extra zelf aan te brengen details die bij het rijden in de weg zouden zitten. Dus voor als de locomotief wordt opgesteld als vitrine model. Onderin een kartonnetje met daaronder een briefje over firmware update. Eén zijde in het Duits en één zijde in het Engels. Als het briefje twee keer zo breed was gemaakt had er ook Frans en Nederlands bij gekund, maar nee. Verkeerde zuinigheid. Daarvoor heb je overigens wel een smartprogrammer nodig van Piko, wellicht kan het nog anders, geen idee op dit moment. Onderin zit ook een handleiding in de talen Duits, Engels, Frans en Nederlands. Aan één zijde hoe je de locomotief kunt openen en welke onderdelen je dan tegenkomt. Daarbij de opmerking dat niet alle teksten ook in het Frans of Nederlands zijn. Op de achterzijde een smeeradvies met een tekening op welke punten met alleen in het Duits en Engels hoe je dat doet en wat je na het smeren moet doen. De controller is een PSD XP 5.1 Sound Next18 van Piko. Er is een opsomming van F0 t/m F27 aan functies. Zo ongeveer alles is wel aan en uitschakelbaar als geluidje, alleen in het Duits en het Engels. Vervolgens een tabel met CV waarden/instellingen in alleen het Duits en Engels. Daaronder in 10 talen dat op de Piko site een uitgebreidere handleiding is te downloaden. Ik dacht eerst van niet omdat het pdf bestand weer uit twee pagina's bestaat, maar na openen blijken dat twee A3 pagina's te zijn. Ben daar niet blij mee, want door de vele afbeeldingen laad dat maar langzaam. Het zijn nu wel 4 A4'tjes, vergroten blijft geboden. Het meegeleverde A4'tje staat bomvol en is dubbelzijdig, dit heeft als consequentie dat je er een vergrootglas bij moet halen. Voor een locomotief van €420,= adviesprijs had ik toch meer verwacht.
Piko 40545
Het model zelf is denk ik erg goed. Er zijn maar spaarzaam foto's te vinden van de E91 102 en in vergelijk daarmee kan ik van die ene zijde geen verschillen ontdekken. Die foto's zijn zwart/wit en soms niet al te scherp of goed belicht. Je moet dat natuurlijk wel even plaatsen in de tijd van toen, dus vergelijken met dat fotogeweld van nu kan echt niet. De grote opschriften zijn zo ook leesbaar, voor andere opschriften heb je een vergrootglas nodig. Soms redelijk scherp, je kunt soms ook de boutjes zien waarmee een bord aan de locomotief is bevestigd. Maar er zijn ook teksten die niet leesbaar zijn. Er staat tekst en op de juiste plaats zoals te zien op de foto's. In het echt kun je die teksten ook alleen maar lezen als je er met je snufferd bovenop staat, dus ik til daar niet echt zwaar aan. De pantografen zien er correct uit, ook de stabiliteits-delen zijn aanwezig van heel dun draad. Inklappen gaat goed en er is een duidelijk voelbaar slot. Het dak heeft verder veel details en omdat daar nog wel eens iets sneuvelt kun je dat op de site van Piko los bestellen. De leidingen zijn rood gekleurd, of dat ook zo in het echt is, is moeilijk te zien in een zwart/wit foto. De kleur is zo dat het er niet uitspringt zoals soms te zien bij andere fabrikanten. Aan de onderzijde zit de aandrijving. De E91 wordt aangedreven via twee "blinde" assen die op hun beurt de kracht overbrengen middels een stangenstelsel zoals bij een stoomlocomotief. In vergelijk met de zwart/wit foto is dat bijzonder goed gelukt.
In het model bestaat de aandrijving uit twee draaistellen, of je van draaistellen kunt spreken is even de vraag, want deze locomotief is een zogenaamde gelede locomotief met een opbouw die uit drie delen bestaat en waarbij de delen onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Tussen de delen zitten (vouw)balgen. Beide draaistellen worden aangedreven door een cardan overbrenging, een en ander is zichtbaar op de te downloaden handleiding met meer tekeningen. Bijzonder daarbij is dat, voor zover ik het kan zien, alleen de buitenste assen worden aangedreven en de rest dus met het stangenstelsel meedoet, bijna net zoals in het echt. In het daglicht nog even nagekeken, maar bij de andere assen zijn geen tandwielen zichtbaar, als ze er zitten zijn het kleine tandwielen binnenin. De pdf met de tekeningen is daar erg onduidelijk over. Dat wetende is het wel apart dat de middelste as een aandrijfwiel heeft met een rubberen bandje. Bij het ene draaistel links en bij het andere draaistel rechts. Aan het einde van de draaistellen zitten verende NEM schachten met kort koppeling mechaniek.
De elektrieke spullen zijn verdeeld over de drie behuizingen waarbij de decoder in het midden boven de motor zit.
Wat ik een beetje onderbelicht vind in de handleiding is dat de locomotief 12 Volt als maximum spanning mag hebben, ja het staat er, maar kon dat niet groter?. Dit heeft tot gevolg dat ik mijn Intellibox Basic met ruim 24 Volt zo niet kan gebruiken. Voor digitaal testen heb ik een DSR besteld van AMW waarmee de baanspanning is in te stellen op een spanning tussen ongeveer 10 Volt en 22 Volt. Ik heb de locomotief getest op mijn stokoude testbaan en op mijn trekkracht testbaan. De stokoude testbaan heeft allerlei rariteiten, er zit een boog in met een radius <R1(182), R1(194,6) en R2. Verder twee meegebogen wissels R1/R2 met de scherpe kanten tegen elkaar. Bogen die direct aansluiten op een Engels wissel. Allemaal ingrediënten waarop een locomotief of wagon soms de mist in kan gaan. De voeding is afkomstig van een Fleischmann 6720 regelaar, deze regelaar regelt in stappen. Zo wordt de locomotief "wakker" bij iets meer dan 8 Volt en pas dik in de 9 Volt gaat de locomotief rijden. Naar 12 Volt is dus niet veel ruimte. Aan de andere kant, de locomotief gaat niet als een TGV over de baan. Op mijn trekkracht testbaan komt de locomotief onbelast niet verder dan 48,45km/u bij 15,17 Volt(!) en dat is ten opzicht van het echte model te weinig. In het echt kon deze locomotief maximaal 55km/u halen. Gaan we kijken naar last, dan zijn de gescoorde resultaten niet echt slecht. In het echt kon deze locomotief 1200 ton goederentreinen op een helling van 10‰ trekken, dat zijn omgerekend 80 assen of 40 twee-assige goederenwagons. De trekkracht testbaan wordt opgebouwd uit Kato Unitrack rail op een uitgeklapte behangtafel. Dat is een houten frame met poten en bovenop twee hardboard panelen. Met mijn digitale hoekmeter blijkt het nergens vlak te zijn, het vocht heeft zijn werk gedaan, alleen nog niet echt zichtbaar. Aan een zijde sluiten de twee delen niet netjes vlak aan en dit geeft een helling van 10‰, anders geschreven 1%. Dit korte stukje, een rail met een lengte van 248mm(20-000), was dus het meetmoment van trekt de locomotief de sleep wagons nog wel.
trekkracht testbaan
Die sleep wagons bestaat uit door mij afgekeurde wagons. Ik wil een periode II baan bouwen en daar horen dan geen wagons uit periode III of nog later op rond te rijden. Ook zijn er wagons van de verkeerde maatschappij die nog niet bestond in periode II. De wagons in kwestie zijn over het algemeen Roco wagons die destijds goedkoop in de aanschaf waren. Als je begint moet je wat, vandaar. Dus deze afgekeurde wagons kunnen mooi dienst doen als testsleep. Ik kan gaan tot dik 40 wagons, alleen dat trekt deze locomotief dus niet. Bij 15,17 Volt(!) en 40 wagons reed de locomotief 39km/u tot 40km/u. Eén wagon meer was voldoende om op de mini heuvel met doordraaiende wielen tot stilstand te komen. Omgerekend zijn 40 wagons 1200 ton. Dat is dus meer dan de eis die aan deze locomotief werd gesteld. Dan is in model 1200 ton met 40km/u niet slecht. De locomotief alleen haalt zoals boven al geschreven niet de 55km/u, dat is minder. Maar het verschil tussen 55km//u en 48,45km/u is in model nauwelijks merkbaar. Let wel, dit is dus allemaal analoog! Nu ik met de DSR de digitale spanning naar beneden kon brengen is er dus ook getest wat dit model doet met digitale aansturing. De spanning was teruggebracht naar 13,7 Volt. De locomotief alleen rijd dan 55,66km/u tot 58,13km/u. Met 40 wagons aan de haak zakt de snelheid naar 36,33km/u tot 37,91km/u. Zowel analoog als digitaal gaat dat net aan, op sommige stukken heeft de locomotief het dan zwaar/moeilijk. Maar is wel conform de eis. Op mijn oude testbaan werden alle rariteiten op één na zonder pardon netjes doorlopen. De twee meegebogen wissels, beiden op afbuiging, was te veel. Wagons en locomotieven maken daar een rare sprong en bij deze locomotief was het niet anders. Geen problemen bij van boog naar aansluitend Engels wissel en de boog kleiner dan R1.
Mijn locomotief heeft geluid. Ook als je analoog rijd! En denk niet dat als je de regelaar in een keer vol draait dat de locomotief de spurt neemt. Nee, er wordt eerst netjes een compleet protocol doorlopen en pas na een tijdje komt de locomotief langzaam in beweging totdat de eindsnelheid is bereikt. Ook analoog is langzaam rijden mogelijk, regelaar ietsje meer knijpen en er komt een knarsend geluid uit de locomotief van aantrekkende remmen. Het opstarten is ontluchten, schakelen en langzaam het gebrul van motoren aanhoren. Zit er allemaal in voor analoog. Digitaal laat de locomotief zich beter regelen, maar dat kan ook liggen aan de Fleischmann 6720 regelaar. Ik heb de functies boven F12 niet kunnen testen, volgens mij ondersteund een Intellibox Basic dit niet. Zo heeft de locomotief in analoog bedrijf twee koplampen voor en twee achter, afhankelijk van de rijrichting wit of rood. Aan de dakrand zit nog een lamp, analoog doet die niets. Digitaal kan met F5 deze aan/uit worden gezet. Vervelend is dan wel dat je deze lamp altijd apart aan en uit moet zetten. Verder cabineverlichting, motorruimte verlichting en er is veel meer in te stellen, alleen op een Intellibox Basic druk je je suf op knoppen.
Als je een bergachtig traject hebt past deze locomotief daar prima bij. Nu kun je van alles vinden over rijeigenschappen, als model vind ik hem zeer geslaagd.
In het verleden zijn er al testen geweest waarbij rapportcijfers werden gegeven. Ik ben daar met de maker van toen nog mee bezig. In mijn huidige opstelling kom ik tot het volgende;
Details 10,00
Bouwkwaliteit 8,57
Bedrukking 9,50
Loopeigenschappen 10,00
Snelheid 6,67
Trekkracht analoog 5,00
Trekkracht digitaal 5,00
Totaal indruk 9,1
Door de manier van noteren in een rekenprogramma wordt enige subjectiviteit onderdrukt omdat genoemde onderdelen bestaan uit meerdere meetpunten. Ten opzichte van de vorige beschrijving heb ik de analoge test overnieuw gedaan omdat het railplan was aangepast.
In de DRG periode werd 600 ton gezien als maximum last voor in de bergen. Ik moet nog gaan zien of dit op hellingen echt problemen geeft. Het zijn 20 wagons minder dan de test en de wagons zijn allemaal uit vrij recente producties en zullen dus lichter lopen dan het sleepje wat ik er nu achter had gehangen en die allemaal van minimaal 35 jaar terug dateren. Dit sleepje van 40 wagons is ongeveer 253cm lang.
Rest voor sommigen wellicht nog een struikelblok, de prijs en soms hoe vertel ik het mijn vrouw. En als je deze locomotief wil kopen is de digitale versie momenteel bij Piko niet leverbaar.
(totaal herzien door digitale test 30-12-2023)
