Het was lang stil hier! Na gebruik in een aantal tentoonstellingen in 2021, 2022 en 2023 weet ik meer dan ik eind maart 2021 kon melden:
Verbeterde samenvatting van het betrouwbare gebruik van de Herkat-ontkoppelaar.
- De asymmetrische ontkoppelaar moet zo worden ingebouwd, dat de koppeling van de wagon wordt ontkoppeld, d.w.z. in de rijrichting rechts tussen de rails,
- Je moet de ontkoppelaar met gelijkstroom aansturen. Dat geeft ook de minste herrie. Een adapter met 12V gelijkstroom is sterk genoeg: vrijwel elke wagon wordt iets opgetild als de ontkoppelaar echt vrijloopt. Dat vrijlopen is wel een vereiste, want de veertjes van de koppelingen zijn soms zo strak, dat de koppeling anders niet voldoende kan bewegen. Desondanks bewegen sommige koppelingen onvoldoende naar boven.
- Met een 1N4007 (ook een 1N4001 werkt!) is het voldoende ontstoord.
- Leg de ontkoppelaar nooit in een bocht, want het later aankoppelen wordt dan lastig. Koppelingen raken dan snel verstrengeld.
- Zorg dat de ontkoppelaar 10 seconden aan staat, want door langzaam optrekken is hij anders misschien te vroeg weer naar beneden! Hij wordt bij 10 seconden onder 12V zeker niet te warm.
- De ontkoppelaar werkt zeer betrouwbaar, mits hij echt nergens klemt (toegevoegd 1-4-2021).
– Om klemmen te voorkomen kun je de openingen waar de ontkoppelaar doorheen gaat nog wat ruimen, i.p.v. 6mm dus 6,5mm en het kleine gaatje onderin 2mm, zodat de schroefdraad ook niet kan gaan ‘raspen’ (toegevoegd 28-12-2023);
- De 'hobbel' moet flink lang zijn en aan het einde steil aflopen.
- De 'hobbel' moet ook flink boven de rails uitkomen: 2,5 mm is niet genoeg. Ik zit ruim op 5mm, dus meer dan het dubbele! Daarom worden de wagons zelf ook geraakt. Alles moet in de ‘put’ terug kunnen vallen!
– Meer dan 6mm kán niet, want dan valt het pinnetje onder de ontkoppelaar niet meer in het gaatje om de ontkoppelaar evenwijdig aan het spoor te houden!
– Om de betrouwbaarheid verder te verbeteren, kun je daarvoor een stukje transparant plastic van 0,15 mm dikte gebruiken (ca. 3mm breed en 24 mm lang), dat maar aan één kant wordt vastgezet en aan het einde scherp wordt gebogen (toegevoegd 28-12-2023). Zie foto. De lijm die ik hiervoor gebruik is Bison-kit, die heel goed blijkt te houden aan de spekgladde oppervlakten.
Over de koppelingen:
- Een ideale koppeling moet eigenlijk alleen verticaal kunnen bewegen. Lang niet alle wagons beschikken daarover.
- Steekkoppelingen werken dan ook het best, die kunnen alleen naar boven bewegen. Wel kan de koppeling misschien wat hoger zitten. Ook kan een intern klein plastic meegegoten veertje de opgaande beweging verhinderen (vrijwel onzichtbaar!). Ik heb die veertjes niet verwijderd, omdat ik niet weet in hoeverre ik anders problemen ga krijgen met spontane ontkoppelingen tijdens het rijden. Op een modulebaan heb je altijd wel hobbels bij de overgangen.
Toegevoegd 3-1-2024: als het veertje verwijderd is, koppelt de wagon vaak verstrengeld en ontkoppelt dus ook niet meer!
- Pinkoppelingen (met een pinnetje door een gaatje) werken ook redelijk, hoewel die ook zijdelings kunnen draaien. Ze doen dat blijkbaar weinig (blijkt uit een test), waarschijnlijk omdat de trein er aan trekt.
- Veerkoppelingen werken slecht. De koppeling kan misschien zelfs scheef gaan staan, want hij kan alle kanten op bewegen en zal de weg van de minste weerstand kiezen. Er zijn ook veerkoppelingen met een puntje in het midden, waar die beweeglijkheid vermoedelijk minder is. Maar in alle gevallen is het onbetrouwbaar. Helaas zijn veel wagons van voor 1995 daarmee uitgerust....
- Op 24 maart 2021 ontdekte ik dat als je de hoekpuntjes van de bovenkant van de koppeling aan de binnenkant van de schacht afsnijdt, de koppeling net wat meer naar boven kan kantelen en dat het dan vrijwel altijd wel werkt! De meeste van deze koppelingen zijn niet uit hun schacht te halen (bv Minitrix-containerwagons), zodat je dat met een heel scherp hobbymesje moet doen, zonder je vinger of de rest van de koppeling te molesteren. Misschien kan deze actie ook zorgen voor betere prestaties van de andere koppelingen. Helaas werkt het niet met een zware trein.
Over treinen en de snelheid
- Na het stilstaan moet de loc zo langzaam mogelijk optrekken om zo weinig mogelijk druk op de koppeling te hebben. Je kunt binnenin de betreffende bezetmelder (het stuk rails waar de ontkoppeling moet plaatsvinden) de snelheid beperken tot kruipsnelheid.
- Het liefst zet je de trein natuurlijk stil pal boven de ontkoppelhobbel, want dan is de snelheid natuurlijk het kleinst. Maar treinen worden warm en dan verandert de stopplaats. Dus zorg dat ze in elk geval vóór de 'hobbel' stoppen.
- Als de trein erg zwaar is (dus veel druk op de koppeling), beweegt de koppeling langzamer naar boven, dus hoe langer de ontkoppelhobbel is, hoe beter. (Toegevoegd 28-12-2023:) Met een verend stuk plastic van 0,15 mm dikte lijkt dat probleem minder groot.
- Test de trein met zijn wagonlast een paar keer bij de ontkoppelaar en stel op grond daarvan de stop-waarde van de trein in, zo dat de ontkoppelaar (veilig) dicht bij de koppeling komt te liggen.
De Locs:
- Ontkoppelen moet je nooit doen aan de kant van de locs want daar zit vaak een deel van het frame in de weg, en/of kan de koppeling daardoor niet voldoende naar boven bewegen.
- Mijn beste locs zijn de beide 6400's van Minitrix, net als de Nohab (5301) van Minitrix. De 2200's en 2400 trekken flink hard op en zijn daardoor in het lagere bereik slecht regelbaar.
De resultaten bij een los verende ontkoppelkop blijken veel gunstiger dan bij een vaste. Ook de snelheden van de treinen zijn minder kritisch, hoewel je geen wonderen moet verwachten.