1:1 treintechniek voor dummies, stoom, stroom en spoor.

[Folkert van Wijk]

Ik geef het toe, als het op treinen en hun techniek aankomt, ben ik een dummy.
Maar als we een beetje een realistische baan willen aanleggen is het toch wel handig om te weten wat er allemaal bij komt kijken om in het echt een trein te laten rijden.
Vandaar dit draadje voor alles wat we willen weten maar toch nog toe niet durfde te vragen.

Als de antwoorden te veel zijn om hier te typen, dan is een doorverwijzing naar een website, pdf of boek ook prima.

Om te beginnen de Stoomtrein
Ik snap de techniek en de werking van een stoomtrein op zich maar heb nog wel een paar prangende vragen.
stoom 1) soms kom ik een zanddepot tegen waar is dat zand voor?
stoom 2) sommige loc-loodsen hebben ook een grote schoorsteen, waar is die voor, is dat een smederij?

Wat is er allemaal aan gebouwtjes en installaties nodig om een elektrische trein te laten rijden?
stroom 1) Ik zie hier en daar transformator huisje waar zijn die voor en waren die er in periode II ook al?
stroom 2) Schakelhuisjes waar zijn die voor?

En dan het spoor de wissels en allerhande, apparaten, gebouwtjes en huisjes die langs het spoor staan.
spoor 1) Was er in periode II voor alle wissels, seinen en spoorweg overgangen ergens een huisje waarvan uit die bedient werden?
spoor 2) Een baanwachtershuisje waar is die voor en waar stonden die?

[Folkert van Wijk]

O ja en als iemand anders een vraag heeft, dan kan die hier natuurlijk ook in dit draadje gesteld worden.

[Modelbouwerke]

Zand wordt gebruikt om het slippen van de wielen tegen te gaan.
Het zand wordt voor het wiel op de rails gespoten/gestort en zorgt voor meer tractie/adhesie.

Die schoorstenen kunnen allerlei nut hebben.
Afvoer van de rook van de stomers, afvoer van eventuele verwarming en inderdaad misschien een smederij.

Wat het elektrische gedeelte betreft, transformatorhuisje, de naam zegt het zelf, om verlies tegen te gaan komt er een hoge spanning toe en wordt deze verlaagt naar een bruikbare spanning voor de E-loks. Die waren dus aanwezig vanaf er met E-loks gereden wordt.
Schakelhuisjes, ik denk dat je deze bedoeld die een bepaald gedeelte van de baan stroomloos kunnen zetten bij werken of ongeval of zo.

En aan elke overweg, meestal beveiligd met seinen en op plaatsen met wissels stond er steeds een blokpost of seinhuis.
De controle over het sluiten van een overweg gebeurde toen nog door het personeel op de blokpost.

Baanwachtershuisjes werden meestal (in België dan toch) bewoond door een baanmeester, die was verantwoordelijk voor de sporen en wissels.
Bij het minste probleem moest die onmiddellijk beschikbaar zijn, dus kort bij het werk wonen.
Om die reden woonde de onderstationschef/stationschef meestal in het stationsgebouw.

[Folkert van Wijk]

Dat zijn mooie duidelijke antwoorden dank je wel!

[Folkert van Wijk]

Moest dat zand gedroogd worden voordat je het kon gebruiken?

[BenQ]

Zand is altijd gedroogd anders krijg je verstoppingen.
Stond ook een drooghuisje naast de baan.

[gek op stoom]

het zit in de zanddom
als je van af de Utrechtse weg Amersfoort uit rijd kom je nog 2 baan wachters huisjes tegen

Gr Andy

[WilcoV]

Om te beginnen de Stoomtrein
Ik snap de techniek en de werking van een stoomtrein op zich maar heb nog wel een paar prangende vragen.
stoom 1) soms kom ik een zanddepot tegen waar is dat zand voor?
Zoals al aangegeven werd en wordt zand gebruikt om slippen tegen te gaan bij optrekken en afremmen. Overigens gebruiken E-locs ook zand hiervoor. Trams hebben dit ook, treinstellen slechts zelden.
stoom 2) sommige loc-loodsen hebben ook een grote schoorsteen, waar is die voor, is dat een smederij?
Als je de grote, hoge enkele schoorsteen bedoeld die je soms bij dit soort gebouwen en ook bij oude stations ziet, dit was de schoorsteen van het generatorhuis, dat in die tijd vaak een stoomgenerator was en zorgde voor de stroomvoorziening van alle aanwezige gebouwen en machines.

Wat is er allemaal aan gebouwtjes en installaties nodig om een elektrische trein te laten rijden?
stroom 1) Ik zie hier en daar transformator huisje waar zijn die voor en waren die er in periode II ook al?
Al vanaf de eerste elektrificatie had je transformatorhuisjes, die je overigens ook in wijken tegen kom voor de stroomvoorziening. Deze zetten de hoge spanning van de energiecentrale (veelal wisselspanning) om in bruikbare spanning. Dat is immers wat een transformator doet.
stroom 2) Schakelhuisjes waar zijn die voor?
Schakelhuisjes zijn de behuizing voor de vele electronica voor het schakelen van elektronisch bediende zaken zoals overwegen, seinen, enzovoorts. Vroeger werden deze vaak in huisjes ondergebracht, tegenwoordig veelal in schakelkasten.

En dan het spoor de wissels en allerhande, apparaten, gebouwtjes en huisjes die langs het spoor staan.
spoor 1) Was er in periode II voor alle wissels, seinen en spoorweg overgangen ergens een huisje waarvan uit die bedient werden?
Jazeker, dit waren de vele baanwachtershuisjes die er overal langs het spoor stonden, deze konden zowel dienen voor overwegen als voor seinen en wissels. Je hebt deze in vele soorten en maten, al naar gelang de functie en de hoeveelheid zaken die er van daaruit bediend moesten worden. Ze konden in de vorm van kleine, in ploegen bemenste huisjes zijn of in de vorm van grotere, permanent behuisde woningen. Al naar gelang de functie kon het een baanwachtershuisje, wisselwachtershuisje, een treindienstleiderspost, een wisselpost enzovoorts genoemd worden.
spoor 2) Een baanwachtershuisje waar is die voor en waar stonden die?
Baanwachtershuisjes bevonden zich meestal in de buurt van locaties langs de baan van waaruit een sein, een groep seinen, eventueel met of zonder wissels en overwegen bediend moesten worden. Vaak waren dit tevens kleine eengezinswoningen.

Op https://www.klassiekebeveiliging.com/ kan je heel veel informatie over de verschillende zaken terugvinden.

[Folkert van Wijk]

Toen we afgelopen winter in Filisur (zwitserland) op de trein stonden te wachten zagen we drie enorme bellen op het perron staan.



Toen onze trein aankwam ging er (één?) van rinkelen.

Nu heb ik laatst twee (dure) magazines over een periode I en II model spoor baan van Josef Brandls gekocht. (jonge jong wat zijn die "traumanlagen" mooi).
Maar tevens zag ik daarin ook grote bellen, dit keer op een lang houten kastje. Zowel bij het station als ook bij spoorweg overgangen.

Ik kan me ook nog herinneren dat ze ergens in schaal N te koop zijn.

Maar mijn vragen zijn nu:
1 Waar zijn die bellen precies voor?
2 Waar stonden ze allemaal?
3 En hoe werkte ze toen? Stroom, stoom handmatig?
4 Waarom staan er in Filisur drie naast elkaar?

[dentheo]

Maar mijn vragen zijn nu:
1 Waar zijn die bellen precies voor?
Om de aankomst/vertrek van een trein aan te kondigen
2 Waar stonden ze allemaal?
Meeste stations
3 En hoe werkte ze toen? Stroom, stoom handmatig?
Volgens mij mechanisch zoals een wekker.
4 Waarom staan er in Filisur drie naast elkaar?
Treinen uit drie richtingen, tonen zijn ook verschillend.

[Redskin]

Aanvullingen nog even op Theo's reactie:

1) aankondiging aankomst;
2) deze stonden op de (ik neem aan wat grotere/belangrijkere) stations van de Rhätische Bahn, maar ik kan me voorstellen dat ze ook op stations langs normaalspoortrajecten stonden. En vast niet alleen in Zwitserland;
3) ik denk elektrisch want i.t.t. tot stoom is dat direct voorhanden en veilig (hete stoom...) en het werkte vast met automatische activering want de techniek was toen al zover;
4) ieder van de drie herkomsten Davos, Chur en Samedan heeft een andere toonhoogte.

[Bjor]

Folkert,

2. Inderdaad; ook in andere landen.
3. Zowel elektrisch als mechanisch. Het belsignaal wordt door een elektrische puls geïnitieerd, maar de klepel wordt aangedreven door een mechaniek dat door een gewicht in beweging wordt gezet. Na zo'n 25 belsignalen moet de seinwachter het gewicht in de klok weer ophijsen.
Zie hier:
http://www.bahnzauber-europa.at/eisenba_01.htm

Ben

[Folkert van Wijk]

Dank jullie wel voor de antwoorden.

Läutewerke is dus het woord waaronder ik verder kan zoeken...

[rc.amsterdam]

De grote "potten" die je soms op de schoorsteen van een lok ziet (een oude Fl.mann uit de startset schiet me te binnen) is meestal voor het opvangen van vonken. Het betreft dan namelijk houtgestookte loks.
Voor de handmatige bediening van van alles en nog wat (wissels, rangeren aan- en ontkoppelen, elkaar informeren op afstand met vlaggen) werd personeel in de begeleidingswagen meegenomen.
Voor de "grote electrificering" werden langs de gehele spoorbaan allerlei huisjes gebouwd. Voor de mensen die langs de baan werkten, bijv. tbv controles. Het waren ook vaak telefoonposten.
Let op: allerlei zaken kunnen per land(-streek) zeer verschillen.

[Folkert van Wijk]

Een begeleidingswagen? Hoe zien die er uit kun je foto'tje laten zien?

Dat zijn dan de wagons die ik als post en bagage wagons aanduid?

[BenQ]

In Google afbeeldingen zoeken naar "spoorwegen begeleidingswagen" dan krijg je een heleboel plaatjes.

[Folkert van Wijk]

Dank je BenQ,

Heb ik inmiddels inderdaad gedaan, ook al in het Duits.
Het lijkt er inderdaad op dat de post, bagage en de zitplaatsen voor het begeleidend personeel in één wagen zaten.
Kon het begeleidend personeel ook meteen de zakken post en de koffers uit de wagen tillen als ze op hun bestemming aankwamen.

[Folkert van Wijk]

Momenteel ben ik me aan het verdiepen in Seinen.

Wil eigenlijk wel een aantal van die functionerende dingen op mijn baantje hebben staan.
Gelukkig is lang niet alles verkrijgbaar dus dan kan ik me beperken tot één type armsein bubbel en enkel, en tot ronde klapbord voorseinen.
Heb laatst bij toeval het blad "Railhobby Projecten" gekocht met een uitgebreid artikel over seinen in Zwitserland. Erg interessant maar voor een beginner als ik nog niet altijd duidelijk genoeg. vandaar een aantal vragen.
Ook heb ik dit https://www.youtube.com/watch?v=X9x3Fnn ... ex=19&t=0s filmpje bestudeert en heb er toch in totaal zo'n 15 stills met seinen van af gehaald.
De meeste seinen die ik zie, lijken weg te wijzen van het spoor in plaats van er overheen te wijzen.
En (in mijn geval (Zwitserland periode 2) staan ze meestal links van het spoor, maar goed als je van de andere kant komt staan ze rechts...
1 Dat brengt mij op de volgende vraag geldt een sein in het geval van een enkel spoor voor allebei de kanten?
Ook zie ik op een filmpje veel voorseinen (met van die ronde klapborden) vlak voor of misschien zelfs aan de paal van een armsein.
2 Geldt zo'n voorsein dan voor iets dat een volgend sein gaat of kan aangeven?
En het valt mij op dat dubbelarm seinen vooral in het "buitengebied staan en niet bij stations enzo.
3 snap ik het goed dat dubbelarm seinen vooral zijn om zo snelheden aan te kunnen geven, en is dat dan bij een station ook niet handig?

[fenix]

Hallo Folkert,

Ergens in mijn archief heb ik een boek over het Zwitserse seinstelsel. In de loop van het weekend zal ik het eens opduiken en wellicht een aantal van je vragen kunnen beantwoorden.

groetjes, Fenna

[Folkert van Wijk]

Dat zou mooi zijn Fenna,

Als je wil mag je dan ook gelijk het isbn nummer ervan doorgeven

[hans-diesel]

Het lijkt er inderdaad op dat de post, bagage en de zitplaatsen voor het begeleidend personeel in één wagen zaten.
Kon het begeleidend personeel ook meteen de zakken post en de koffers uit de wagen tillen als ze op hun bestemming aankwamen.

Je vraag was over begeleidingswagens. Post- en bagagewagens zijn andere dingen.

Bagagewagens horen bij personentreinen. Begeleidingswagens bij goederentreinen (Gueterzugbegleitwagen). Postwagens kunnen in een eigen trein rijden of opgenomen worden in een personentrein. En natuurlijk heb je op nevenbanen de gekste combinaties.

Over de duitse Gueterzugbegleitwagen weet ik: die heeft in 1e instantie als taak om de Zugfuhrer een plek te geven. Deze persoon handelde de hele administratie af tijdens de rit. Had dus een bureau in de wagen. In de tijd van remhuisjes op goederenwagens (geen doorlopende remleidingen dus) had je dus veel remmers (zijn dus personen) die ook warmte, eten e.d. nodig hadden om de zoveel uur. Tijdens een stop (de tijd dat de assen ook nog om de paar honderd kilometer gesmeerd moesten worden (geen kogellagers)) kon dat in de Gueterzugbegleitwagen. Het bureau van de Zugfuhrer stond op een verhoging waar de anderen niet mochten komen (rangen en standen).
In Engeland is de hoofdfunctie van de "brake van" totaal anders. En zo ook die van de amerikaanse "caboose". Hoe het in Nederland zat weet ik niet.

En ja, de post werd tijdens de rit gesorteerd in de postwagens.

Bagage werd meestal door perronpersoneel (en de conducteurs) in- en uitgeladen.

[fenix]

Hallo Folkert,

Het boek heb ik gevonden in mijn archief.
titel: "Signale der Schweizer Bahnen"
auteur: Rudolf W. Butz
uitgever: Orell Füssli
isbn: 3280013062

Als je met deze gegevens zoekt bij aanbieders van gebruikte boeken, kun je er nog wel een exemplaar van vinden. (ik kwam een treffer tegen voor minder dan €10,- inclusief verzendkosten)

tav je eerste vraag vond ik op blz 11, linker kolom, (hst Entwicklung des Signalwesens) een passage dat schrijft over de aanvankelijke positie van de seinen rechts van het spoor (dus armen van het spoor weg). Vanaf 1892 werden bij dubbelspoor (links bereden in Zwitserland) de (kleine) Abschlußsignale links van het spoor geplaatst.
De positie rechts van het spoor werd voor de gewone seinen gehandhaafd voor zover ik de passage op blz 11 goed begrijp.
In het filmpje dat je aanhaalt over 100 jaar Lötchbergbahn, kun je op 3min22 een armsein rechts van het spoor zien, met de armen van het spoor weg. Iets later op 3min40, doorlopend shot, zie je een ander armsein met de armen naar links, dus kennelijk aan de andere kant van het spoor en voor de andere rijrichting.
Verder schrijft de passage op blz 11 van het boekje dat tegenwoordig alle seinen links van het spoor staan en bij dubbelspoor meestal in 2 richtingen, maar dat is voor jouw tijdperk niet zo interessant.
Op blz 35 van het boek is een mooie kleurenfoto afgedrukt van een armsein brug en daarop is duidelijk te zien dat er voor de elke rijrichting per spoor een apart sein staat opgesteld (dus 2 seinen per spoor, 1 voor elke rijrichting)

tav je 2e vraag Als er voor zo'n klapbord een rechtopstaand rechthoekig wit bord met zwarte rand en zwart kruis staat, is het inderdaad een voorsein (met de introductie van lichtseinen schijnen deze mechanische voorsienen versneld te zijn vervangen, blz26/27) in andere gevallen gaat het (bij stations en in combinatie met een inrijsein) om een "Durchfahrt" sein, dat een eigen betekenis heeft en aangeeft of de trein het station direct (volgens dienstregeling) mag passeren en in bijzondere gevallen een snelheids beperking daarvoor aangeeft.
Een voorsein (met dat rechthoekige bord) geeft inderdaad een indicatie over de stand van het volgende hoofdsein.

Als antwoord op je derde vraag vind ik op blz 32 een foto met begeleidende tekst dat schrijft dat 1 armige armseinen vooral bij stations met eenvoudig sporenplan werden toegepast en langs blokken. Verder voornamelijk 2 armige seinen en zeer zeldzaam ook 3 armige seinen.

Wat ik verder nog even wil aangeven is dat in de jaren 30, dus in tijdperk II, de kleuren van de seinen zijn veranderd. Een ander detail dat ik een beetje tussen de regels tegenkwam, is dat een aantal spoorbedrijven in Zwitserland hun eigen variant op het seinstelsel hadden, ook weer afhankelijk van het tijdperk.

kortom, tijdperk II is voor het zwitsers spoorbedrijf een razend interessante periode als het gaat om de seinen

Hopelijk kun je hier wat mee. In ieder geval heb ik er een leuke zoektocht aan gehad

groetjes, Fenna

[Folkert van Wijk]

Toppie! Helemaal bedankt voor de bruikbare info!

[P Bender]

Inmiddels zijn er, om diverse redenen, een beperkt deel van de plaatjes weg gevallen maar hier zijn Kniesoors Grootspoor Stoomtips te vinden:

https://forum.beneluxspoor.net/index.php?topic=54674.0

Om diverse redenen zal deze rubriek op Beneluxspoor geen verdere uitbreiding van mij meer krijgen, maar misschien staat er nog wat leerzaams tussen

[Folkert van Wijk]

De laatste tijd ben ik veel naar periode I/II/III goederen wagons aan het kijken.
Het leukst zijn de wagonnetjes met een remmershuisje.
Maar hierover heb ik een aantal vragen:
1 Was ieder huisje bemand tijdens de reis?
2 Was er een verdeling, bijvoorbeeld 1 wagon met remmers huisje per 3 zonder?
3 Waren er van iedere wagon type versies met en zonder remmershuisje?
4 was de verdeling misschien afhankelijk van het gewicht van de trein, het traject, de lok die er voor stond?
5 Veel wagonnetjes lijken wel zo'n rem te hebben maar geen huisje, moest de remmer dan in de regen staan?
6 Kortom hoe en wanneer werden die remmershuisjes gebruikt?