Door het elektrificeren van de lijn Augsburg - Ulm - Stuttgart met lange hellingen van 22,5‰ had de DRG nieuwe locomotieven nodig. Een nieuwe order voor bouwserie 95 kon door de crisis niet, omdat deze locomotieven veel te duur waren. De E44 prototypen hadden door hun verregaande gelaste constructie een behoorlijke besparing op het gewicht. Door de steeds verdere verlaging van het motorgewicht konden draaistellen uitgevoerd worden met een zgn "tramophanging", de motor zit dan aan de assen vast en aan het draaistel (Tatzlagerantrieb). Zo kwam men op het idee voor een 6 assige uitvoering. Het was met deze techniek dus mogelijk om met slechts 6 assen de prestaties van de 8 assige E95 te evenaren. Ook de ontwikkeling van elektromotoren was verbazingwekkend, de motoren van de E92 uit 1923 hadden een uurvermogen van 850kW en een gewicht van 4390kg. De motoren van de E95 uit 1927 hadden een uurvermogen van 2778kW en een gewicht van 4895kg, de motoren van de E93 hadden een uurvermogen van 2502kW en een gewicht van 3600kg. Het toerental van ongeveer 1340rpm (E92/E95) werd verhoogd naar ongeveer 1540rpm. De DRG bestelde op 14 maart 1932 twee locomotieven die al in 1933 als E93 01 en E93 02 in dienst werden gesteld bij de Rbd Stuttgart. Bij de bestelling was de eis dat de locomotief het volgende kon presteren;
1200t goederentrein op een 10‰ helling met een snelheid van 50km/u
720t goederentrein op een 22,5‰ helling met een snelheid van 40km/u
De uiteindelijke locomotieven haalden dit net niet;
1195t goederentrein op een 10‰ helling met een snelheid van 50km/u
680t(*) goederentrein op een 22,5‰ helling met een snelheid van 40km/u
(*)berekende waarde, tabel gaat niet verder dan 15‰
In de praktijk werd de hoogste snelheid ook net niet gehaald waardoor de locomotief niet inzetbaar was voor reizigerstreinen. Vanwege de geringe snelheid werd de locomotief ook niet ingezet voor doorgaande goederentreinen (wat wel de bedoeling was, zie boven). Daarmee werd het werkterrein beperkt tot goederentreinlocomotief op de zijlijnen en als rangeerlocomotief. Desondanks dit gegeven werd er door de directie van de DRG in 1935 een vervolg bestelling gedaan voor nog eens twee locomotieven en in 1936 voor nog eens negen locomotieven. In 1937 werd er nog een bestelling gedaan voor vijf locomotieven, alleen de vraag is hier of dit nog onder de DRG heeft plaatsgevonden of dat het toen al DR was.
Het model
De locomotief zit verpakt in de bekende plastic doos. In deze doos een plastic inzet waarin de locomotief past. Ook hier, let er wel goed op dat je de locomotief met de oliekoeler op het dak naar je toe in de doos doet. Een of andere mafkees heeft bij de verpakking bedacht dat er op een bepaalde plaats een bult moest komen die dus bij verkeerd om inpakken tot schade resulteert. Dan kun je de leidingen repareren en de oliekoeler weer op zijn plaats plakken.
Er wordt een handleiding meegeleverd in de talen Duits, Engels, Frans en Nederlands. Verder nog een "Kontrollzettel" in de talen Duits, Engels en Frans, typisch. De inhoud van de handleiding is; Ontstoringsset, Onderhoud loc., Oliën en smeren, Kap verwijderen, Kap van het middenstel, Overschakeling op bovenleiding, Lampen verwisselen, Motor verwisselen, Koolborstels vervangen en Draaistellen omwisselen. In het Duitstalige deel 5 tekeningen waarvan 1 heel groot en een lijstje met bestelnummers. Uiteraard geen instructies hoe de wielbandjes te vervangen, dat is namelijk nog een hele klus gebleken met handelingen die niet zo voor de hand liggen. Wat mij altijd heeft verbaasd is de kleur groen van het papier, het zal wel. Het is nog een oude verpakking, dus om de plastic inzet zit nog een papiertje met een flap waarmee je het geheel uit de doos kunt tillen zodat de handleiding bereikbaar wordt. Dat papiertje bevat op het bodemdeel nog reclame voor een armsein. De locomotief is tweede hands, dus geen idee of dit zo volledig is. Er is niets over wel of niet geschikt voor kinderen beneden een bepaalde leeftijd en of je de verpakking moet bewaren. De locomotief is analoog en er staat duidelijk in de handleiding "voor 12 Volt gelijkstroom". Er is al een test van een E93, alleen de E93 01 heeft een andere motor en een printplaat die voorzien is van een NEM stekker. Deze E93 02 met een hoger artikel nummer (?) heeft nog een oude motor en een eenvoudige printplaat zonder NEM stekker. Dat is dus de reden van deze test, zijn de twee E93 locomotieven gelijkwaardig?
Het model van de E93 02
Het model ziet er weer goed uit, maar ik heb toch wel wat puntjes van kritiek. De opschriften zijn over het algemeen wel scherp, bij hele kleine opschriften is dat niet mogelijk. Een van de draaistellen is niet correct, er is een Induktive Zugsicherung (Indusi), treinbeïnvloeding gemonteerd en dat is er pas in 1963 erop gekomen. Buiten wat er in de boeken te vinden is heb ik vier foto's gevonden, 1 van de E93 01, 2 van de E93 02 en een van de museum locomotief E93 07 in Bochum. Als ik naar de laatste foto kijk krijg ik het idee dat dit model door Minitrix gebruikt is en dat verklaart dus de "Induktive Zugsicherung (Indusi), treinbeïnvloeding". Hoewel het eigenlijk een gelede gladde kast is zijn op de halfhoge neuzen de handrails los opgezet. Ook de grijpstangen bij de deuren zijn er los op gezet. Verder een rijk versierd dak met leidingen ed. Als geheel model vind ik hem wel geslaagd en alleen Minitrix heeft de E93 gemaakt.
De pantografen zijn goed uitklapbaar of inklapbaar. Er is geen slot, door het mechaniek met de veer wordt de pantograaf in de twee standen gedwongen. Als je geen functionerende bovenleiding hebt is het aan te raden om de pantograaf in hoogte te begrenzen, dat kan vrij eenvoudig door te proberen met kleine stukjes plastic sheet in verschillende diktes onder de pantograaf te schuiven om te zien welke het beste resultaat geeft. Je hoeft dan niets te verbuigen of zo aan de pantograaf. Het model wordt op alle zes assen aangedreven en op één as zijn de twee wielen voorzien van rubber, helaas geeft dit de locomotief een voorkeursrichting als het aankomt op trekken. Als het draaistel met de rubberen bandjes vooraan staat gaat het wel goed, staat deze achter dan wordt het zeuren. De sleep moet dan behoorlijk worden ingekort.
De testrun
Het model weegt 86 gram en het chassis is niet gelijk aan het chassis van de E93 01 door het toepassen van een andere motor. De locomotief is beproefd op mijn stokoude testbaan en op mijn trekkracht testbaan. De stokoude testbaan heeft allerlei rariteiten, er zit een boog in met een radius <R1(182), R1(194,6) en R2. Verder twee meegebogen wissels R1/R2 met de scherpe kanten tegen elkaar. Bogen die direct aansluiten op een Engels wissel. Allemaal ingrediënten waarop een locomotief of wagon soms de mist in kan gaan. Deze locomotief ging overal goed doorheen.
Op de trekkracht testbaan is er getest met de Arnold Ass 7095 transformator. Parallel aan de aansluiting van de rails is een DMM verbonden om de spanning af te lezen. In serie een DMM ingesteld op stroommeting. De locomotief eerst wat rondjes alleen laten rijden. Daarna werd er een testsleep aan de haak gehangen oplopend tot 47 wagons. De tijd werd genoteerd en met een programma worden dan de snelheden uitgerekend. De stijging en daling op de trekkracht testbaan loopt van 0,1% tot en met 1,5%, gecontroleerd met een digitale hoekmeter.
trekkracht testbaan, voor deze test is de baan aangepast. Er zijn nu twee plaatsen waar de baan van stroom wordt voorzien en de bedrading naar de rails is vervangen door een bedrading met een grotere doorsnede (van 0,14mm² naar 0,5mm²). De reden voor deze wijziging is dat de locomotief onder last pieken van 0,5A(!!) liet zien.
Die sleep wagons bestaat uit door mij afgekeurde wagons. Ik wil een periode II baan bouwen en daar horen dan geen wagons uit periode III of nog later op rond te rijden. Ook zijn er wagons van de verkeerde maatschappij die nog niet bestond in periode II. De wagons in kwestie zijn over het algemeen Roco wagons die destijds goedkoop in de aanschaf waren. Als je begint moet je wat, vandaar. Dus deze afgekeurde wagons kunnen mooi dienst doen als testsleep. Ik kan gaan tot uiteindelijk 50 wagons, het loskoppelen op willekeurige plaatsen in de trein is ondervangen door wagons anders te plaatsen. Evengoed bleek, af te gaan op het geluid van de wielen met rubberen bandjes, dat 50 twee assige wagons te veel is, bij 47 wagons hield dat geluid op. Een trein van 47 twee assige wagons geeft ongeveer een treinlengte van iets meer dan 3 meter. Deze locomotief haalt niet de prestatie van het echte model, tot hellingen van 2‰ zijn dat 100 twee assige wagons of anders gezegd 3000t. Dat is omgerekend in schaal N een trein van ongeveer 6,5 meter. Op een helling van 10‰ met een snelheid van 40km/u wordt de door mij gemeten 1410t gehaald (Auszug aus dem Merkbuch für die Fahrzeuge der Reichsbahn uitgave 24-6-1948 blz.31). Er zijn echter te veel waarden die niet gehaald worden, zo ongeveer de halve tabel. De uitkomsten van de testen zit dus onderin de tabel en niet bovenin. De testen zijn uitgevoerd met het draaistel met rubber vooraan.
Analoog
In de handleiding staat dat analoog 12Volt het maximum is, de trafo gaat niet verder dan 13,5Volt (gevolg van 220 naar 240 als netspanning). Deze transformator heeft in het lage bereik een niet zuivere gelijkspanning, dit heeft tot gevolg dat de motor blijft draaien op lage tot zeer lage snelheden. Met 8,2-8,3Volt gaat de locomotief als een sneltrein over de baan, gemiddeld maar liefst 278,47km/u. Voluit op 12Volt heb ik niet aangedurfd, het model gaat dan zo hard dat het niet ondenkbeeldig zou zijn dat in de boog de locomotief uit de rails vliegt en dus op de grond. De spanning teruggebracht naar ongeveer 2,8Volt en dan gaat het een stuk langzamer met gemiddeld 11,34km/u. Met een sleep van 47 wagons (equivalent van 1410t) haalt de trein bij een baanspanning van ongeveer 13Volt en een verbruik van ongeveer 400mA 283,45km/u, dat is heel veel harder dan in het echt. In deze testrun heb ik stroompieken gemeten van 500mA! De regelaar teruggebracht naar ongeveer 6,4Volt. Met een sleep van 47 wagons rijd de trein dan 73,49km/u. Ook nog even geprobeerd met een nog lagere spanning. Bij ongeveer 4,3Volt en 47 wagons als sleep rijd de trein 9,90km/u. Dit model waggelt niet omdat er geen vliegwiel is ingebouwd.
Het rapportcijfer
In het verleden zijn er al testen geweest waarbij rapportcijfers werden gegeven. Kort geleden heb ik een verhaal geschreven over hoe dat rapportcijfer tot stand komt. Je kunt het hier nalezen (https://www.n-spoorforum.nl/viewtopic.p ... 02#p277102). Met de opstelling kom ik tot het volgende;
Details 8,33
Bouwkwaliteit 8,57
Bedrukking 9,00
Loopeigenschappen 10,00
Bochtengedrag 10,00
Snelheid 10,00
Trekkracht analoog 6,67
Totaal indruk 8,94 > 8,9
Door de manier van noteren in een rekenprogramma wordt enige subjectiviteit onderdrukt omdat genoemde onderdelen bestaan uit meerdere meetpunten. Er zijn wat zaken die een verklaring behoeven. Details 8,33 omdat "Induktive Zugsicherung (Indusi)", treinbeïnvloeding, pas in 1963 op de locomotief is gekomen. Dit geeft een half punt aftrek. Bouwkwaliteit een 8,57 omdat er geen instructie aanwezig is over hoe bandjes te wisselen en dit was erg moeilijk. De afwijkingen op de lengte van de locomotief en de doorsnede van de wielen vallen allemaal binnen de toleranties, d.w.z. minder dan 1% afwijking. Bedrukking een 9,00. Bijna alles is leesbaar, maar bij de hele kleine teksten is lezen een uitdaging en één item is zo klein dat het tot een streepje is verworden. De loopeigenschappen zijn gewaardeerd met een 10,00, niets aan te merken. Bochtengedrag een 10,00 omdat alle rariteiten zonder problemen werden doorlopen. Snelheid een 10,00, locomotief gaat erg veel harder, maar dat is prima te temperen met de spanningsregelaar. Het rapportcijfer voor trekkracht bestaat uit alleen een analoog deel met de score 6,67. Uitgebreide testen, bandjes wissel en aanpassing stroomtoevoer hebben niet tot gevolg gehad dat de locomotief meer kon trekken dan het equivalent van 1410t. Dan wel weer met een hogere snelheid, maar dat is al bij "Snelheid" afgehandeld. Zo ongeveer de halve tabel werd niet gehaald, dus dat is een afwijking van meer dan 10 wagons en dus een aftrekpunt bij Trekkracht. De totale waardering en daarmee het rapportcijfer komt uit op een 8,9.
In vergelijk met de andere E93 kan ik wel stellen dat beide locomotieven evenveel trekken en daar gaat het als model natuurlijk wel om. Alleen de E93 01 en de E93 02 kunnen in periode II op de baan worden gezet. Alle volgende E93 locomotieven horen thuis in periode III. Helaas kan ik niet uit een van de twee een wielstel met bandjes uitnemen en bij de andere inbouwen, bij de E93 01 zijn de wielen zwart en bij de E93 02 zijn de wielen rood.