Tot in de jaren dertig waren tandradbaan locomotieven de enige oplossing voor het baanvak op de Höllentalbahn met een helling van wel 55‰. Door de successen op andere steile baanvakken wilde de DRG ook in het Schwarzwald alles omzetten naar adhesie/wrijvingsbedrijfsvoering. En dan volgt er iets wonderlijks. Wat ik ervan begrijp is dat de Br94 niet beschikbaar was voor deze omgeving ondanks dat deze locomotieven zich bewezen hadden op hellingen van wel 62,5‰. Er werd gekeken naar de Br95, maar die had een asdruk van 19t en de om te zetten baanvakken waren van het type nevenbaan met hooguit maximaal 18t asdruk (niet correct, maximaal toegestaan is 18,9 ton zonder verdere toestemming, het enige wat hieruit geconcludeerd kan worden is dat het spoorvak in een slechte staat verkeerde en linksom of rechtsom toch vervangen diende te worden.). Verder was de Br95 niet in die aantallen aanwezig dat het ook dit baanvak kon afdekken. De DRG bestelde daarom bij Henschel 10 nieuwe 1'E1' tenderlocomotieven met een asdruk van 20t. Mis ik hier wat? De locomotief moest dienst doen in de zware reizigerstreinen, goederentreinen en rangeer/duw-diensten. De locomotief werd opgebouwd uit de beschikbare standaard onderdelen. Het aandrijfwerk met het onderstel komt van een Br44, daar "plakte" men achter een loopwiel aan, de ketel komt van een Br62 en zo "knipte" en "plakte" men de Br85 bij elkaar. Daarmee is de Br85 een van de weinige tenderlocomotieven die voldoet aan de standaardiserings-eisen van de DRG. De Br85 is een drie cilinder ontwerp en heeft daardoor betere rij eigenschappen, een gelijkmatige overbrenging van de krachten en betere aanvangs-snelheid. Henschel heeft in de jaren 1932 en 1933 alle 10 locomotieven geleverd. Het ontwerp was zo goed dat pas bij de introductie van de E40 en de E44 (1960) de Baureihe 85 overbodig werd.
In het Merkbuch für die Fahrzeuge der Reichsbahn uitgave 1953 (https://www.lokmalanders.de/media/4a003 ... fffff2.pdf) staat op bladzijde 220 een tabel met km/std, Wagengewicht in t en Steigung. Er is een tabel voor Personenzug en voor Güterzug. Dat is toch wel bijzonder, omdat alle foto's met een Br85 of de Br85 locomotief alleen staat of als trein met personenrijtuigen. Een goederentrein heb ik niet gezien. Uit de tabel voor Güterzug kunnen we halen dat de locomotief de volgende treinmassa moet kunnen trekken;
In het vlakke land 920t met 70km/u
In het vlakke land 1355t met 60km/u
op een 4‰ helling 840t met 50km/u
op een 10‰ helling 405t met 50km/u
op een 20‰ helling 180t met 50km/u
op een 25‰ helling 190t met 40km/u
op een 33,3‰ helling 120t met 40km/u
op een 55,5‰ helling 165t met 20km/u
Aan de hand van bovenstaande tabel beoordeel ik de locomotieven. Op bladzijde 84 van het Merkbuch für die Fahrzeuge der Reichsbahn uitgave 1953 staat dat de Br85 Einheitslok 1925 een "Fahrgeschwindigkeit vw/rw" heeft van "80/80 km/h". Merk daarbij op dat speciaal voor deze locomotief er twee regels zijn toegevoegd met 33,3‰ en 55,5‰ hellingen. Volgens de tabel voor Personenzug kon de locomotief in het vlakke land een personentrein met een gewicht van 650t. met 80km/h trekken.
Het model
Het model is tweedehands verkregen en voor zover ik kan beoordelen compleet. De locomotief werd geleverd in de bekende plastic doos. In de doos zit een gladde plastic houder waarin de locomotief past. Doorzichtige plastic velletjes werden nog niet toegepast, dus dat ontbreekt. Als je de plastic houder uit de doos haalt kun je bij de handleiding. Dit is een in de maat van de doos opgevouwen papier tweezijdig bedrukt. Het papier heeft het formaat A3 en is dubbel gevouwen tot A4. Teksten in Duits, Engels, Frans, Nederlands en vermoedelijk Deens. Op de eerste pagina een tekeningen van hoe de koolborstels te vervangen, hoe de lampen te vervangen en waar je de locomotief mag smeren met olie en vet. Op pagina twee een grote tekening met alle onderdelen en bijbehorende bestelnummers. Ik heb even gekeken, maar er is niets meer leverbaar, hooguit de bandjes omdat die nog op een ander en recenter model worden gebruikt. De latere edities van deze locomotief zitten heel anders in elkaar en hebben een andere motor met een andere motorhouder. Alleen zijn dat soort zaken van die locomotief ook al niet meer leverbaar. In het Nederlands begint met "Voor 12 Volt. gelijkstroom", dan Ontstoringsset, Onderhoud loc., Oliën en smeren, Smeren, Kap afnemen, Motor verwisselen, Koolborstels verwisselen en Verwisselen van lampjes. Geen woord over verwisselen van de bandjes, jammer! Verder nog een briefje met een aanvulling op de onderdelenlijst en een briefje met een controlenummer.
Het model van de Br85 004 (Gt57.20) van na 31-12-1932
Het model is een beetje gedateerd, te zien aan de erg forse verbindingen tussen de stangen en de aandrijfwielen. Ik heb geen foto's van de Br85 004 en profile, dat kan ook niet omdat deze locomotief in de tweede wereldoorlog is verwoest. Met andere Br85 vergeleken lijkt het er op dat aan de linkerzijde te veel leidingen/assen lopen. Ik heb verder geen verschillen kunnen ontdekken. Als het model voor je op de rails staat komt het geloofwaardig over. Wel vind ik het minder dat er alleen remmen zichtbaar zijn en niet ook de pijpen voor bezanding. De stangen doen verfijnd aan, de verbindingen met andere delen zijn een beetje grof, maar dit was destijds de norm. Tegenwoordig kan dat meer filigraan en dat zie je dus ook bij latere versies van dit model. Bij de loopwielen aan de buitenzijde spaakwielen, maar die zijn aan de chassiszijde dicht. De kap is van kunststof, binnen in zit een blok metaal voor het gewicht. Alle opschriften zijn leesbaar, al moet je voor de meeste opschriften een vergrootglas erbij halen. Maar dan kun je de teksten behoorlijk goed lezen. Op de cilinders zit nog een plaat met teksten van vermoedelijk de fabrikant, dit is niet leesbaar, ook niet met een vergrootglas. Wat dan wel weer opvalt is dat alle teksten op de locomotief wit zijn en niet de DRG kleurstelling hebben. Het model is van 1932 en dat is nog dik in de DRG periode, die eindigde immers begin 1937. Met foto's controleren is er niet bij omdat er geen foto's zijn van de DR(G) modellen, er zijn wel foto's van na de tweede wereld oorlog en toen waren de teksten wit. Dus even controleren zit er niet in, ook in mijn literatuur geen verwijzing naar dit soort afwijkingen. Foutje Minitrix?, lijkt me sterk. Bij het nameten van de aandrijfwieldiameter blijkt de afwijking -3,09%, voor de loopwielen is dat -0,24%. Dat zijn gewoon nette waarden. De totale lengte wijkt +0,27% af, dat is ook heel erg netjes.
Als je het model op de rails zet valt de grote beweeglijkheid op. Dat heeft gevolgen. Zo is het aankoppelen sterk afhankelijk van de stand van de loopwielen. Als je dus een opstelspoor op rijdt moet je zorgen voor veel ruimte om de loopwielen te richten, anders kun je het koppelen echt vergeten. Die bewegelijkheid heeft nog een nadeel. Als het model uit een boog komt en dan een klein stukje recht over gaat wat voor de wissel ligt, dan nog loop je risico op ontsporing omdat het loopwiel niet de stand van de wisseltongen volgt. Als het wissel rechtdoor stond wilde de loopwielen het afbuigende spoor nemen. Dat is te verhelpen door het stukje recht te verlengen. Ik heb de trekkracht testbaan daarop moeten aanpassen voor een meer betrouwbare loop. Ik had 29mm en daar is nog zo'n stukje aan toegevoegd, dus bij elkaar 58mm voordat de locomotief op het wissel komt. Toen ging het goed. Maar dit is niet het enigste. Over de aandrijving ben ik bij dit model minder te spreken. Ook na het wisselen van de bandjes bleef dit model niet doen wat het wel zou moeten doen. De locomotief heeft op as vijf twee wielen met rubberen bandjes. De voorste vier assen nemen stroom af, er wordt dus geen stroom afgenomen op de wielen van as vijf. Verder doen de loopwielen mee met de stroomvoorziening. Het achterste loopwiel is gekoppeld aan de rechter zijde. De voorste loopwielen zijn gekoppeld aan de linkerzijde. De stroomvoorziening is dus dik in orde, echter de gewichtsverdeling allesbehalve. Het gewicht staat meer op de voorste drie assen en niet op de as met de rubberen bandjes. Dit heeft tot gevolg dat de locomotief met beleid op snelheid moet worden gebracht wil je geen doorslaande wielen krijgen. Het lijkt wel of je met een 1:1 model aan het rijden bent. Meer dan 30 wagons vond de locomotief niet fijn. Langzaam rijden met zo'n sleep ook niet. De motor wil echt alleen gelijkstroom hebben, te oordelen aan de enorme herrie en resonantie die het maakt als de gelijkspanning is opgezuurd met een beetje wisselspanning. Ook dan moet de spanning met beleid worden toegevoerd. Er zijn een aantal snelheden die de locomotief beter laat trekken dan iets hoger of lager. Er zijn geen problemen met een sleep van 27 wagons of minder.
De testrun
Het model weegt gemeten 89 gram. De locomotief is beproefd op mijn stokoude testbaan en op mijn trekkracht testbaan. De stokoude testbaan heeft allerlei rariteiten, er zit een boog in met een radius <R1(182), R1(194,6) en R2. Verder twee meegebogen wissels R1/R2 met de scherpe kanten tegen elkaar. Bogen die direct aansluiten op een Engels wissel. Allemaal ingrediënten waarop een locomotief of wagon soms de mist in kan gaan.
Het model heeft een grote bewegings-vrijheid en toch komt het model daarmee niet door R1, komt dus ook niet door een meegebogen wissel met R1/R2 en komt ook niet door de combinatie boog-Engels wissel.
Op de trekkracht testbaan is er getest met de Arnold Ass 7095 transformator. Parallel aan de aansluiting van de rails is een DMM verbonden om de spanning af te lezen. De locomotief eerst wat rondjes alleen laten rijden. Het was met behulp van de Speedmeter goed meetbaar wanneer de motor op temperatuur was, pas bij het constant blijven van de rondetijden ben ik gaan testen met een sleep wagons. De tijd werd genoteerd en met een programma worden dan de snelheden uitgerekend. De stijging en daling op de trekkracht testbaan loopt van 0,1% (1‰) tot en met 1,5% (15‰, kort traject in de linker boog), gecontroleerd met een digitale hoekmeter. De maximale waarde wisselt omdat ik elke keer de testbaan opnieuw opbouw en weer afbreek. Daardoor staat de verlengde behangtafel niet altijd hetzelfde.
De trekkracht testbaan, overnieuw getekend in de positie zoals ik hem gebruik. De sensoren zijn voor het testen van de Speedmeter van Wisselmotor.nl
Die sleep wagons bestaat uit door mij afgekeurde wagons. Ik wil een periode II baan bouwen en daar horen dan geen wagons uit periode III of nog later op rond te rijden. Ook zijn er wagons van de verkeerde maatschappij die nog niet bestond in periode II. De wagons in kwestie zijn over het algemeen Roco wagons die destijds goedkoop in de aanschaf waren. Als je begint moet je wat, vandaar. Dus deze afgekeurde wagons kunnen mooi dienst doen als testsleep. Als je precies wil weten welke wagons dat zijn, in dit draadje https://www.n-spoorforum.nl/viewtopic.p ... 07#p275807 kun je dat zien. Ik ben gestart met 40 wagons en de locomotief vooruit, maar de locomotief kreeg de sleep niet uit de opstelsporen getrokken bij het aanhaken van het laatste deel van 13 wagons. Beetje helpen dan maar, maar verderop op de baan stond de locomotief gewoon te bokken, doorslaande wielen, stil staan, veel resonantie etc. De sleep teruggebracht naar 35 wagons, geen verbetering. Verder terug naar 30 wagons, het ging, maar niet van harte om het maar zo te duiden. De trein nog verder ingekort tot 27 wagons, deze vreemde lengte komt voort uit de ruimte tussen de twee sensoren van de Speedmeter. Nu pas deed de locomotief van wat je ervan verwacht. Dat is toch wel vreemd, dit resultaat met een model van 89gram. Er is dus wat anders aan de hand. De kap van het model gehaald, de schroef zit verstopt in een van de dommen. Je krijgt nu een groot gewicht te zien en dat gewicht zit voor het overgrote deel vooraan. Rondom de flinke motor zit maar weinig gewicht en onder de motor zit as 5 met de wielen met rubberen bandjes. Dus deze as krijgt te weinig gewicht, dat wordt onderbouwd door het feit dat met de nieuwe rubberen bandjes de wielen echt wel weerstand geven op de rails, maar door het lagere gewicht dat niet konden uitnutten door onvoldoende grip en dan krijg je het scenario van grip, geen grip, grip etc. Dat geeft het bokkige karakter, doorslaande wielen en een hoop herrie. De enige remedie was het terugbrengen van de baanspanning en de locomotief weer langzaam op gang brengen. Wel apart. Om te kijken of mijn bewering klopt de locomotief laten trekken met de achterzijde vooruit. En dan zijn 40 wagons geen probleem.
Analoog
Volgens de handleiding is 12Volt het maximum, de trafo gaat niet verder dan ±13,5Volt (gevolg van 220 naar 240 als netspanning). Deze transformator heeft in het lage bereik een niet zuivere gelijkspanning, dit heeft tot gevolg dat de motor blijft draaien op lage tot zeer lage snelheden. De behaalde snelheden zijn als volgt. De locomotief alleen reed bij 1,87V en 110mA 5km/u. Bij een spanning van 4,2 tot 4,4V en 180mA reed de locomotief 60km/u. Bij 4,8-5,2V en 200mA haalde de locomotief 83km/u. Bij 7,8V en 260mA reed de locomotief veel harder dan in het echt, namelijk 156km/u. Ben niet verder gaan testen met de locomotief alleen. Met de locomotief vooruit kon dus geen 40 wagons(1200t) worden getrokken, dat teruggebracht tot 27 wagons(810t). Met 3,7V en 200mA reed de trein 13km/u, lager ging niet door bovenstaande problemen. Met 4,4-4,5V en 240mA reed de trein 25km/u, met 6,7V en 280mA ging de snelheid naar 87km/u. Als maximum heb ik 8,4V bij 300mA geprobeerd en toen reed de trein 138km/u.
De bereikte snelheden met de treingewichten vallen binnen de tabel en het model haalt de prestaties niet bij meerdere snelheden in het vlakke land en matige stijgingen. De prestaties van het model vallen dus erg tegen, evengoed is een trein van 27 twee assige wagons altijd nog een treinlengte van 175cm excl. locomotief.
Het rapportcijfer
In het verleden zijn er al testen geweest waarbij rapportcijfers werden gegeven. Kort geleden heb ik een verhaal geschreven over hoe dat rapportcijfer tot stand komt. De nieuwste toevoeging is "Gedrag op wissels/kruisingen" omdat ik nu toch meer modellen heb die daar zo scoren dat ik dat nergens in kwijt kon. Nu dus een eigen onderdeel. Je kunt het hier nalezen (https://www.n-spoorforum.nl/viewtopic.p ... 02#p277102). Met de opstelling kom ik tot het volgende;
Details 9,67
Bouwkwaliteit 7,50
Bedrukking 9,50
Loopeigenschappen 7,50
Bochtengedrag 6,00
Gedrag op wissels/kruisingen -5,00
Snelheid 10,00
Trekkracht analoog 6,67
Totaal indruk 7,40 > 7,4
Door de manier van noteren in een rekenprogramma wordt enige subjectiviteit onderdrukt omdat genoemde onderdelen bestaan uit meerdere meetpunten.
Er zijn wat zaken die een verklaring behoeven. Details 9,67, met behulp van foto's zijn er te veel leidingen/assen aan de linkerzijde te zien. Bouwkwaliteit een 7,50 omdat er geen informatie is over hoe de bandjes te vervangen en koppelen sterk afhankelijk is van de stand van de loopwielen. Bedrukking een 9,50 alle teksten leesbaar op leveranciersplaat na. De loopeigenschappen zijn gewaardeerd met een 7,50. Dit betreft de loopwiel problemen door o.a. de zijdelingse bewegelijkheid van de locomotief. Bochtengedrag een 6,00, de locomotief gaat niet door <R1 en niet door R1. Gedrag op wissels/kruisingen -5,00 aan aftrekpunten. De locomotief komt niet door meegebogen wissels en de loopwielen hebben moeite met de stand van de wisseltongen. Aan te raden is een stuk recht na een boog voordat er een wissel wordt gebruikt. Snelheid een 10,00, locomotief kan harder dan origineel, maar dat is prima te temperen met de spanningsregelaar. Het rapportcijfer voor trekkracht bestaat uit alleen een analoog deel met de score 6,67. De trekkracht valt binnen de tabel, maar de locomotief kan niet de tonnages trekken uit de opgave voor het vlakke land of matige stijgingen. De totale waardering en daarmee het rapportcijfer komt uit op een 7,4.
Ombouwen naar digitaal
Als je de locomotief opent zul je zien dat de ruimte niet overweldigend is. In eerste instantie denk je dat er onvoldoende ruimte is, maar dat valt mee. Voor het wormwiel zit op een steuntje een print, deze kan vervallen. De ruimte die dan vrij komt is 13,5mm lang, 7,8mm breed en 4,2mm hoog. Met de bereikte test resultaten raad ik deze plaats af, het is beter om op deze plek meer gewicht aan te brengen wat de rijeigenschappen dan ten goede komt. Een niet opgemerkte ruimte is de ketel. Het gewicht loopt niet door tot aan de keteldeur. Achter de keteldeur is ruimte open gehouden voor een lichtgeleider voor het derde licht in de keteldeur. Bij de DRG was deze lichtopstelling nog niet aanwezig en de locomotief had toen maar twee frontseinen. Deze ruimte is te benaderen door verwijdering van de keteldeur, deze zit niet vastgelijmd en past maar op één manier op de ketel. De binnenmaat is ongeveer een doorsnede van 9mm en de ruimte is 15mm diep. Punt van aandacht is het stroomverbruik van de motor. De Zimo MX616 kon ik er zo in laten zakken en dan nog was er ruimte over. De decoders die zouden moeten passen zijn de D&H PD05A (5,2×8,0×2,5mm), Zimo MX615 (8,2x5,7x2mm), Zimo MX616 (8x8x2,4mm) of ESU LokPilot 5 micro (8x7x2,9mm). Daarbij moet nog wel bedacht worden dat er afscherming moet komen om contact met stroomvoerende delen te vermijden. Het gewicht is samen met het voorste loopwiel en het chassis onderdeel van de linker pool. De motor is goed te isoleren. Voor de lampen is het dan aan te raden leds te nemen, wel oppassen met het voorste lampcontact, deze kan niet heel ver worden ingekort omdat de geleider een onderdeel is van de voorste stroomafnemer.
